مختصری از زندگی امام کاظم علیه السلام : 1) تعداد فرزندان امام موسي كاظم(ع)
ملاحسين كاشفي در كتاب"روضه الشهداء"(139)مي نويسد كه حضرت امام كاظم(ع) را 60 فرزند كه 37 تن دختر و 23 تن پسر بوده منتهي اسامي آنها را بجز آنهائيكه داراي عقب بوده اند ذكر ننموده است.صاحب كتاب"زينه المجالس"(140)نقل از حمدالله مستوفي مي گويد كه حضرت را 37 پسر و 8 دختر بوده است.همچنين در كتاب گزيده تاريخ مسطور است كه حضرت را 51 پسر و 28 دختر بوده كه بسيار بعيد است زيرا در هيچ كتابي شمار اولاد آنحضرت را 79 تن ننوشته اند مگر اينكه فرزند زادگان آن حضرت اضافه كرده يا سهوي در قلم كاتب شده است، اضافا حسن را از اولاد آن حضرت دانسته و مي گويد كه قبر محسن در فراهان عراق عجم كه از بلاد قم است مي باشد و به زاهد محسن معروف و ابوالخير را هم از جمله پسرهاي آن امام نامبرده است.
مختصری از زندگی امام کاظم علیه السلام : 1) تعداد فرزندان امام موسي كاظم(ع)
هفتمين نور از انوار طيبه خاندان پيغمبر اكرم(ص) در روز يك شنبه هفتم صفر به سال 128 در ابواء متولد و در روز جمعه 24 يا 25 رجب سال 183 هـ .ق در زندان هارون الرشيد توسط سندي بن شاهك به درجه رفيع شهادت نائل گشت و در مقابر قريش، غرب بغداد كه بعدها كاظمين شهرت يافت مدفون شد، كه عمر شريف آنحضرت 55 سال و به روايت كافي 54 سال و مدت امامت ايشان سي و پنج سال و چند ماه بود و كنيه شريف آن امام همام ابوابراهيم و ابوالحسن و ابوعلي و القابش، كاظم وعبدصالح و امين مي باشد ولي اكثر مردم آن حضرت را كاظم مي خواندند و از اين جهت به اين نام شهرت يافت كه آن جناب در شرائطي زندگي ميكرد، كه با دشمنان برخوردهاي حاد داشته و در عين حال كه از آنها سختي مي كشيد هرگز چهره اي خشن بكسي نشان نداد و پيوسته خشم خود را فرو ميخورد.
ابن اثير مي گويد: وي از آن جهت به كاظم شهرت يافت كه روش مستمر آن حضرت بر اين بود كه هركسي به وي بدي روا مي داشت او در برابرش نيكي و احسان مي نمود.
علي اي حال، شمار فرزندان آن امام همام مانند اكثر موضوعات تاريخي مسلم نيست و اقوالي در اين زمينه مطرح گشته كه ما هم بجهت وصول نتيجه اي، تمام آن اقوال را از كتاب ناسخ التواريخ و منتخب التواريخ با جانب اختصار در اينجا ذكر خواهيم نمود.
اما تعداد فرزندان امام موسي كاظم(ع) بنابر نقل"ابن شهر آشوب"(134)سي نفر و بنا بگفته صاحب كتاب"عمده الطالب"(135)60 تن كه 23 پسر و 37 دختر ذكر نموده اند.
و مرحوم"شيخ مفيد" در كتاب(ارشاد)(136)خود فرزندان آن امام همام را 37 تن مي داند كه 18 تن پسر و 19 تن دختر قيد نموده است.
و همچنين در كتاب"كشف الغمه في معرفه الائمه"(137)نوشته شده كه براي آن حضرت 38 فرزند بود، كه 18 تن دختر و 20 تن پسر مي باشد.
در كتاب"ينابيع الموده"(138)مسطور است كه آنحضرت را سي و هفت تن پسر سواي اطفال بوده و شمار فرزندان امام(ع) را 59 تن دانسته است.
ابن جوزي در كتاب تذكره مينويسد كه گفته اند آنحضرت را 20 پسر و 20 دختر بوده است.
ملاحسين كاشفي در كتاب"روضه الشهداء"(139)مي نويسد كه حضرت امام كاظم(ع) را 60 فرزند كه 37 تن دختر و 23 تن پسر بوده منتهي اسامي آنها را بجز آنهائيكه داراي عقب بوده اند ذكر ننموده است.
صاحب كتاب"زينه المجالس"(140)نقل از حمدالله مستوفي مي گويد كه حضرت را 37 پسر و 8 دختر بوده است.
همچنين در كتاب گزيده تاريخ مسطور است كه حضرت را 51 پسر و 28 دختر بوده كه بسيار بعيد است زيرا در هيچ كتابي شمار اولاد آنحضرت را 79 تن ننوشته اند مگر اينكه فرزند زادگان آن حضرت اضافه كرده يا سهوي در قلم كاتب شده است، اضافا محسن را از اولاد آن حضرت دانسته و مي گويد كه قبر محسن در فراهان عراق عجم كه از بلاد قم است مي باشد و به زاهد محسن معروف و ابوالخير را هم از جمله پسرهاي آن امام نامبرده است.
و در كتاب"تاريخ قم "(141)صرحه را از دختران آن حضرت نام برده كه(صرح) بمعني بلند و خالص و برگزيده از هر چيز است.
و در كتاب"راحه الارواح"(142)18 پسر براي آن حضرت نام برده كه بجاي حسين، كليم نوشته است.
اين بود اقوال منقول در تعداد فرزندان امام موسي كاظم(ع)،گرچه تعداد ديگري از مورخين نظريه اي داده اند اما بجهت اختصار همه آنها خود داراي كرده و الآن در اينجا مختار مرحوم شيخ عباس قمي را نقل نموده و تعداد فرزندان آن امام همام را با اسامي شريفشان و اسامي منقول از ديگر مورخين را ذكر كرده و پس از آن نظريه ما را با ادله روشن در مورد تعداد فرزندان آن امام همام ذكر و بيان خواهيم نمود.
اسامي شريف اولاد امام موسي كاظم(ع) بنا به مختار شيخ عباس قمي در منتهي الامال از مرحوم شيخ مفيد(ره) چنين است:
فرزندان ذكور 18 تن كه عبارتند از:
حضرت علي الرضا(ع)، ابراهيم، عباس، قاسم، اسماعيل، جعفر، هارون، حسن، احمد، محمد، حمزه، عبدالله، اسحق، عبيدالله، زيد، حسين، فضل، سليمان.
اما اگر اقوال ديگر مورخين را همچنانكه بيان گرديد ذكر نمائيم و اسامي فرزندان امام كاظم(ع) را با روايت آنها جمع كنيم مي توان اسامي زير را از اولاد ذكور آن حضرت اضافه كرد كه عبارتند از:
عقيل، عمر، جعفراصغر، يحيي، عبدالرحمن، ابوبكر، داود، عون، محسن، ابوالخير، كليم، عزيز، ابراهيم اصغر، و صالح. بنا به روايت صاحب كنزالانساب كه مي گويد درتجريش شميران مدفون است و ديگر صايم.
اما فرزندان اناث 19 تن كه به روايت شيخ مفيد است عبارتند از:
حضرت فاطمه الكبر معصومه(ع) فاطمه الصغري، رقيه، حكيمه، ام ابيها، رقيه الصغري، كلثوم(143)، ام جعفر، لبابه، زينب(144)، خديجه، عليه، آمنه، حسنيه، بريهه، عايشه، ام سلمه، ميمونه، ام كلثوم. اگر ما هم طبق اقوال ديگر مورخين فرزندان اناث آنحضرت را نامبرده اند ذكر كنيم و با اين اسامي جمع نمائيم مي توان اسامي زير را اضافه نمود كه عبارتند از:
ام فروه، اسماء، فاطمه وسطي، فاطمه اخري، ام كلثوم صغري، زينب صغري، زينب كبري، ام عبدالله، ام القاسم، اسماء صغري، محموده، امامه، ام كلثوم، ام دحيه، حليمه، صرحه، رمله، ام اسماء، كليه، آمنه الوسطي.
اين بود تمام اسامي فرزندان امام موسي كاظم(ع) با جمع نمودن اقوال مورخين كه جمع كل 69 فرزند مي شود، اما دلائل مؤلف اين كتاب مبني بر اينكه فرزندان امام موسي كاظم(ع) بيش از آن است كه مرحوم شيخ مفيد ذكر نموده اند را بشرح ذيل اثبات مي نمائيم:
اولا: چونكه علاقه ائمه(ع) خصوصا امام موسي كاظم(ع) نسبت به جده شان حضرت صديقه الطاهره فاطمه زهرا(ع) بحدي بوده كه نمي توان توصيف نمود، آن حضرت اسامي دخترانشان را هم به اسم آن بانو قرار مي دادند و لذا براي فرق بين تشابه اسامي پسوندهائي را هم اضافه مي نمودند كه اين بنابر نقل محدث كبير علامه مجلسي در بحارالانوار راجع به اسامي دختران موسي بن جعفر(ع) ثابت مي شود، و لذا مي فرمايد براي آن حضرت چهار دختر بمعناي فاطمه و به فواطم مشهور بوده اند كه عبارتند از:
1ـ فاطمه كبري، ملقب به(حضرت معصومه(ع)) كه در قم مدفون است.
2ـ فاطمه صغري، ملقب به(بي بي هيبت) كه در مدخل شهر باكو، در آذربايجان شوروي مدفون است(145).
3ـ فاطمه وسطي، ملقب به(ستي فاطمه) كه در اصفهان مدفون است.
4ـ فاطمه اخري، مشور به(خواهر امام) كه در رشت مدفون است(146).
ثانيا: بنابر تحقيقات حاصله و بطور جزم بايد گفت كه براي امام موسي كاظم(ع) دو فرزند بنام ابراهيم بوده است، چنانكه در كتاب(عمده الطالب في نسب ال ابي طالب)(147)و همچنين مرحوم شيخ عباس قمي در كتاب(منتهي الامال)(148)از كتاب مزبور نقل كرده است كه: موسي بن جعفر(ع) را دو پسر بنام ابراهيم بوده است يكي به نام ابراهيم اكبر كه در يمن و به روزگار ابوالسرايا خروج كرده و بلاعقب بوده كه پس از وفات، وي را در قبرستان قريش در شهر بغداد دفن نمودند، پسر ديگر امام موسي كاظم(ع) كه ابراهيم اصغر خوانده مي شده و سيد مرتضي و سيد رضي هم از احفاد همين ابراهيم مي باشند و مرقد شريف اين امامزاده واجب العظيم در كاشمر مورد زيارت دوستان اهلبيت(ع) قرار مي گيرد كه معروف به ابراهيم المرتضي مي باشد.
ثالثا: و همچنين اسامي 5 تن از فرزندان امام موسي كاظم(ع) بنامهاي داود، يحيي، جعفرالاكبر، عبدالرحمن، و علي(149)الاصغر را كه اكثر علماء نسابه در كتبشان ذكر كرده اند را مرحوم مفيد قيد ننموده و مؤيد قول ما كتاب(الشجره المباركه)(150)است كه مي نويسند:
اما الذين اتفقوا علي أنهم ما اعقبوا فهم عشره: احمد، جعفر الاكبر، داود، محمد، سليمان، يحيي، فضل، علي عبدالرحمن، قاسم.
و دليل ديگر، قبوريكه منسوب به اين امامزادگان مي باشد مضافا براينكه در كتب تاريخي هم علت هجرت و اعقاب آنها را ذكر كرده اند و ما هم انشاءالله بترتيب استان همه آن امامزادگان را معرفي و نسب شريف و اختلاف مدفن و علت مهاجرت آنها را بتوفيق خداوند منان بيان خواهيم نمود.
رابعا:(حسن) و(صالح) كه هر دو از فرزندان بلافصل امام موسي كاظم(ع) است را بنابه قول صاحب كتاب(كنزالأنساب) كه مي گويد در تجريش تهران امامزاده صالح بن موسي بن جعفر(ع) مدفون و يا صاحب كتاب(ناسخ التواريخ) در جلد هفتم ثابت مي كند كه محسن بن امام موسي كاظم(ع) قبرش در فراهان نزديك قم و از فرزندان بلافصل امام موسي(ع) دانسته و براي او هم اعقابي ذكر مي نمايدكه ما هم مفصلا عنقريب بحث خواهيم نمود.
بايد اضافه كرد، اگر بعضي از روايات كه فرزندان امام موسي كاظم را بيش از 50 تن ذكر كرده اند اقتداء كنيم، بايد تكرار اين اسامي را و جدا خواندن كنيه و لقب يا مضاف اليه را حذف نموده و قائل شويم و بگوئيم كه آقايان مورخين سهوا، يك تن را كه داراي كنيه و يا لقب بوده اند، چند تن بشمار آورده، مضافا براينكه گاهي بجهت تشابه اسماء فرزند زاده ها را بجاي فرزند امام ثبت نموده و بنام جد اعلا نسبت دادند.